Μέλισσα

Η μέλισσα είναι ιπτάμενο έντομο που συγγενεύει με τις σφήκες και τα μυρμήγκια και ανήκει στην τάξη εντόμων με το όνομα υμενόπτερα. Είναι το μοναδικό έντομο που εκτρέφει ο άνθρωπος για να τραφεί από τα προϊόντα που παράγει, ενώ με την επικονίαση συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση της διατροφικής αλυσίδας. Το ένα τρίτο όλων των φυτών που τρώμε έχουν επικονιαστεί από τις μέλισσες. Επικονίαση ονομάζεται η διαδικασία με την οποία γίνεται η γονιμοποίηση στα φυτά, κατά την οποία μεταφέρεται γύρη από τους στήμονες του λουλουδιού σε ένα άλλο μέρος του, που ονομάζεται στίγμα.

Πότε εμφανίστηκε η μέλισσα στη Γη;

Το παλαιότερο απολίθωμα μέλισσας που έχει βρεθεί είναι μέσα σε ένα κομμάτι κεχριμπάρι και χρονολογείται από την Κρητιδική περίοδο, δηλ. πριν από περίπου 100 εκατομμύρια χρόνια. Είναι δηλαδή από τους πιο παλιούς κατοίκους της Γης. Το είδος που βρέθηκε ονομάστηκε Melittosphex το οποίο σημαίνει μέλισσα και σφήκα μαζί.

Πότε προσπάθησε να την εξημερώσει ο άνθρωπος για πρώτη φορά;

Υπάρχει μια σπηλαιογραφία στην Μπικόρπ της Ισπανίας, ηλικίας τουλάχιστον 15.000 χρόνων, όπου εικονίζεται ένας άνθρωπος που προσπαθεί να πάρει μέλι από μελίσσι.

Πόσα είδη υπάρχουν;

Υπάρχουν περισσότερα από 20.000 είδη μελισσών, ανάμεσα σ’ αυτές και η κοινή μέλισσα, η οποία ονομάζεται μελιτοφόρος (δηλαδή, φέρει μέλι).

Πόσο μήκος έχει συνήθως μια μέλισσα; Γύρω στο 1,5 εκατοστό, όσο δηλαδή ένα μέτριο φιστίκι.

Με τι τρέφεται; Την άνοιξη και το καλοκαίρι τρέφεται από τη γύρη και το γλυκό νέκταρ των λουλουδιών. Το χειμώνα τρέφεται με μέλι, που έχει αποθηκεύσει στις κηρήθρες της κυψέλης.

Πως είναι φτιαγμένο το σώμα της;

Το σώμα της μέλισσας αποτελείται από τρία μέρη: το κεφάλι, το θώρακα και την κοιλιά. Η μέλισσα έχει τρίχωμα διαφορετικού χρώματος στο σώμα της. Αυτές οι τρίχες κάνουν τις ρίγες των μελισσών να φαίνονται καφέ και κίτρινες.

Στο κεφάλι υπάρχουν δυο σύνθετα μάτια στα πλάγια και τρία απλά μάτια στο πάνω μέρος. Από το τμήμα που βρίσκεται ανάμεσα στα μάτια, φυτρώνουν δυο κεραίες που περιέχουν τα όργανα της ακοής και της όσφρησης.

Στο στόμα η μέλισσα έχει μια γλώσσα μακριά, παχιά και εύκαμπτη. Στην άκρη είναι σαν προβοσκίδα με μικρό κουταλάκι, που είναι μαζί όργανο αφής και γεύσης. Όταν δεν τη μεταχειρίζεται, την κρατά κουλουριασμένη στην κοιλιά της. Με την προβοσκίδα ρουφά το νέκταρ από τα λουλούδια.

Στο μπροστινό τμήμα του θώρακα υπάρχουν δύο ζευγάρια μεμβρανωδών φτερών. Η κοιλιά της είναι χωρισμένη σε 3 δακτυλίους, που ανάμεσά τους βρίσκονται οι κηρογόνοι αδένες. Ο τελευταίος δακτύλιος έχει το κεντρί. Σε κάθε δακτύλιο υπάρχει ένα ζευγάρι πόδια (δηλαδή έχει συνολικά 6) που είναι τριχωτά και τελειώνουν στις άκρες τους σε νύχια αγκιστρωτά.

Πως είναι φτιαγμένα τα 2 σύνθετα μάτια;

Καθένα από αυτά αποτελείται από 5.000 περίπου μικρά εξαγωνικά ματάκια. Τα σύνθετα μάτια μπορούν να βλέπουν ταυτόχρονα μπροστά, πίσω, πάνω και κάτω και να διακρίνουν τα ίδια χρώματα με το ανθρώπινο μάτι. Η μόνη διαφορά είναι ότι η μέλισσα διακρίνει το υπεριώδες και δεν διακρίνει το κόκκινο. Τα σύνθετα μάτια χρησιμεύουν για να βλέπει μακριά, έξω από την κυψέλη και για τον προσανατολισμό σε σχέση με τον ήλιο όταν πετάει. Οι μέλισσες έχουν την εκπληκτική ικανότητα να αναγνωρίζουν και να θυμούνται ξεχωριστά ανθρώπινα πρόσωπα!

Που χρησιμεύουν τα 3 απλά μάτια στο πάνω μέρος του κεφαλιού; Είναι για την κοντινή όραση μέσα στην κυψέλη και για να βοηθούν τα σύνθετα μάτια.

Που χρησιμεύει το κάθε ζευγάρι ποδιών; Σε κάποια από τις δουλειές της εργάτριας.

Το πρώτο ζευγάρι χρησιμεύει στον καθαρισμό των κεραιών.
Το δεύτερο χωρίζει τα κουβάρια της γύρης.
Το τρίτο ζευγάρι είναι έτσι φτιαγμένο, σαν καλάθι στο εξωτερικό μέρος της κνήμης, όπου η μέλισσα τοποθετεί τη γύρη που μαζεύει απ' τα λουλούδια και την πλάθει, την ώρα που πετά, σε κόκκους που τους μεταφέρει στην κυψέλη. Στην εσωτερική πλευρά έχει μια σειρά από σκληρές τρίχες που είναι το χτένι για την γύρη.

Πόσο καλή όσφρηση έχει;

Η όσφρηση της μέλισσας είναι περίπου 10 φορές οξύτερη από την όσφρηση του ανθρώπου και 3-4 φορές από του σκύλου. Μπορεί να ανιχνεύει από μεγάλες αποστάσεις απειροελάχιστες ποσότητες οσμής στον αέρα.

Πως αναπνέει η μέλισσα; Η μέλισσα δεν αναπνέει όπως ο άνθρωπος , αλλά έχει τρύπες στο σώμα, μέσα από τις οποίες περνά ο αέρας.

Πόσο μεγάλος είναι ο εγκέφαλος της; Όσο περίπου το μέγεθος ενός σπόρου σουσαμιού, όμως έχει αξιοσημείωτη ικανότητα να μαθαίνει και να θυμάται πράγματα και είναι σε θέση να κάνει πολύπλοκους υπολογισμούς σχετικά με την απόσταση που ταξιδεύει και την αναζήτησης τροφής.

Πόσα στομάχια έχει; Δύο. Ένα για φαγητό της και ένα για το νέκταρ.

Που ζουν οι μέλισσες;

Μέσα σε κυψέλες. Κάθε κυψέλη έχει μάλιστα τη δική της μυρωδιά.

Που βασίζεται η ασφάλεια κάθε κυψέλης;

Στην όσφρηση των μελισσών - φρουρών που βρίσκονται στην είσοδο. Ελέγχουν πρώτα με την όσφρηση, μετά με την όραση και τέλος με την αφή κάθε μέλισσα που προσγειώνεται στην σανίδα πτήσεως για να εισέλθει στο εσωτερικό της κυψέλης. Εάν δεν αναγνωρίσει την μυρωδιά ως οικεία, τότε προειδοποιεί την ξένη μέλισσα, λαμβάνοντας μια επιθετική στάση στα πίσω δυο ζεύγη ποδιών και έχοντας ανοικτά τα στοματικά μόρια, αν η ξένη μέλισσα δεν φύγει, τότε η μέλισσα - φρουρός την θανατώνει με το κεντρί της. Το σύνθημα και το παρασύνθημα για κάθε μέλισσα που μπαίνει και βγαίνει είναι η ιδιαίτερη μυρωδιά που έχει η κάθε κυψέλη. Δεν μοιάζουν μεταξύ τους, η κάθε μία έχει διαφορετική μυρωδιά που ανιχνεύεται από τις μέλισσες της ιδίας κυψέλης.

Ποια είδη μελισσών υπάρχουν μέσα σε κάθε κυψέλη;

Η βασίλισσα που είναι η μητέρα όλου του μελισσιού. Είναι η μόνη που έχει την ικανότητα να γεννά, το μόνο αληθινό θηλυκό της κυψέλης.
Οι εργάτριες που είναι ατελή θηλυκά. Κάνουν όλες τις δουλειές της κυψέλης.
Οι κηφήνες, τα αρσενικά της κυψέλης. Προορισμός τους είναι η γονιμοποίηση της βασίλισσας. Δεν δουλεύουν και τρέφονται από τις εργάτριες από την άνοιξη έως το φθινόπωρο. Το χειμώνα που οι τροφές λιγοστεύουν, οι εργάτριες τους σκοτώνουν ή τους διώχνουν Μερικοί, ωστόσο καταφέρνουν να ξεφύγουν και ξεχειμωνιάζουν μέσα στην κυψέλη.

Πως ονομαζόταν αρχικά η βασίλισσα; Βασιλιάς! Στα τέλη του 1660 ο Ολλανδός επιστήμονας Jan Swammerdam μελέτησε την μεγαλύτερη μέλισσα της κυψέλης και ανακάλυψε ότι είχε ωοθήκες.

Τι δουλειές κάνουν οι εργάτριες; Ανάλογα με την ηλικία τους, μπορούν να κάνουν τις εξής δουλειές:

Καθαρίστρια κελιών
Παραμάνα (τάισμα - περιποίηση βασίλισσας και αυγών)
Επεξεργάζονται νέκταρ από συλλέκτριες και το μετατρέπουν σε μέλι
Πακετάρουν γύρη μέσα στα κελιά
Χτίζουν κηρήθρες
Καθαρίζουν τη φωλιά από άχρηστα υλικά
Κάνουν αέρα με τα φτερά τους
Φρουρούν την είσοδο της κυψέλης
Πετούν έξω για συλλογή γύρης και νέκταρ

Πως ξεχωρίζουν η βασίλισσα, ο κηφήνας και η εργάτρια;

Η εργάτρια είναι πιο μικρή και από τον κηφήνα και από τη βασίλισσα, και πιο αδύνατη.
Η βασίλισσα έχει μεγαλύτερο μήκος.
Ο κηφήνας είναι κοντός, χοντρός και πιο σκούρος.

Ο κηφήνας δεν έχει κεντρί, σε αντίθεση με τις εργάτριες και τη βασίλισσα που έχουν. Οι βασίλισσες το χρησιμοποιούν μόνο ενάντια σε άλλες βασίλισσες και αυτό δεν αποκολλάται από το σώμα τους όπως συμβαίνει με τις εργάτριες.

Πως δημιουργούνται η βασίλισσα, ο κηφήνας και η εργάτρια; Οι εργάτριες και οι βασίλισσες προέρχονται από γονιμοποιημένα αυγά. Αντίθετα, οι κηφήνες προέρχονται από αυγά μη γονιμοποιημένα. Έτσι, από το ίδιο αβγό είναι δυνατό να δημιουργηθεί βασίλισσα ή εργάτρια. Η διαφοροποίηση είναι αποτέλεσμα μιας ειδικής διατροφής που λαμβάνουν.

Οι βασίλισσες από τη στιγμή που θα βγουν από το αβγό μέχρι που να μεταμορφωθούν σε τέλειο έντομο τρέφονται αποκλειστικά και μόνο από τον λεγόμενο βασιλικό πολτό. Μόλις εκκολαφθεί μια βασίλισσα σκοτώνει αμέσως όλες τις υπόλοιπες βασίλισσες που έχουν ή δεν έχουν προλάβει να εκκολαφθούν.
Οι εργάτριες τρέφονται επίσης με βασιλικό πολτό, αλλά μόνο για ένα διάστημα που δεν ξεπερνά τις 48 ώρες. Στη συνέχεια τρέφονται με μείγμα μελιού, γύρης, κλπ. Το μείγμα αυτό περιέχει κάποια ουσία που τελικά προκαλεί εκφυλισμό των γεννητικών οργάνων των εργατριών, τα οποία ατροφούν και δεν αναπτύσσονται.
Οι κηφήνες τρέφονται και αυτοί με ένα μείγμα μελιού και γύρης.

Πόσες εργάτριες μέλισσες μπορεί να περιέχει ένα μελίσσι; Από 3.000 - 60.000.

Πόσο ζει μια εργάτρια μέλισσα; Περίπου 45 μέρες.

Πόσο ζει ένας κηφήνας; Περίπου 50 μέρες.

Πόσο ζει μια βασίλισσα; 3-7 χρόνια και παραμένει διαρκώς μέσα στην κυψέλη.

Πόσες φορές στη ζωή της βγαίνει από την κυψέλη μια βασίλισσα; Μόνο δύο φορές, την πρώτη για να γονιμοποιηθεί και την επόμενη για να δημιουργήσει νέο σμήνος. Αν βρεθεί έξω από την κυψέλη, για οποιοδήποτε άλλο λόγο δεν μπορεί να επιστρέψει σ’ αυτή. Εάν η βασίλισσα αφαιρεθεί από την κυψέλη, το μαθαίνουν όλες οι υπόλοιπες μέλισσες μέσα μόλις μέσα σε 15 λεπτά!

Πως αναπαράγονται οι μέλισσες;

Η βασίλισσα γονιμοποιείται μόνο μια φορά στην αρχή της ζωής της, περίπου 1 εβδομάδα μετά τη γέννησή της. Βγαίνει λοιπόν στην είσοδο της κυψέλης και βουίζει δυνατά, προσκαλώντας τους κηφήνες να την ακολουθήσουν. Πετάει όλο και πιο ψηλά, ώστε να εξαντληθούν οι κηφήνες και να γονιμοποιηθεί με τους δυνατότερους. Η "γαμήλια τελετή" και το ζευγάρωμα γίνεται πάντα στον αέρα.

Μετά το ζευγάρωμα η βασίλισσα επιστρέφει στην κυψέλη και αρχίζει να γεννάει αυγά μέσα στις κυψέλες (2.000 – 3.000 αυγά την ημέρα) έως το τέλος της ζωής χωρίς να ζευγαρώσει ποτέ ξανά. Αυτή η αποστολή της είναι τόσο σημαντική, ώστε δεν έχει χρόνο ούτε να φάει , ούτε να πλυθεί. Έχει γύρω της πολλές μέλισσες που τη φροντίζουν, την ταΐζουν στο στόμα με γύρη και βασιλικό πολτό και την καθαρίζουν. Έχει επίσης τους προσωπικούς φρουρούς της, που έχουν διαταγή να επιτίθενται σε όποιον την ενοχλήσει.

Οι φύλακες εργάτριες επιτρέπουν στη βασίλισσα να περάσει μόνο στην περίπτωση που έχει γονιμοποιηθεί, διαφορετικά δεν την αφήνουν μέχρι που να γονιμοποιηθεί. Δεν αφήνουν όμως τους κηφήνες να περάσουν. Μετά το γαμήλιο ταξίδι, οι κηφήνες είναι καταδικασμένοι σε θάνατο.

Όταν η νέα βασίλισσα επιστρέψει μετά τη γαμήλια πτήση της στην κυψέλη, τα πράγματα γίνονται δύσκολα, γιατί παλιά και νέα βασίλισσα δε χωρούν πια στην ίδια κυψέλη και αρχίζει μεταξύ τους άγριος αγώνας. Η παλιά βασίλισσα προσπαθεί να σκοτώσει ή να διώξει τη νέα. Τελικά, οι νέες εργάτριες προστατεύουν τη βασίλισσά τους και διώχνουν την παλιά, που την ακολουθούν οι παλιές μέλισσες σαν πιστοί οπαδοί.

Η διωγμένη βασίλισσα σταματάει συνήθως σ’ ένα κλαδί δέντρου, οπότε μαζεύονται γύρω της και οι υπόλοιπες μέλισσες και σχηματίζουν ένα είδος τσαμπιού σταφυλιού. Εκεί ξαναρχίζουν το έργο τους, εκτός αν κάποιος μελισσοκόμος τις μαζέψει και τις τοποθετήσει σε κυψέλη. Έτσι δημιουργείται μια νέα κοινωνία μελισσών, δηλαδή μια κυψέλη.

Πώς φτιάχνεται το μέλι;

Οι μέλισσες πετούν από λουλούδι σε λουλούδι και μαζεύουν νέκταρ. Με την προβοσκίδα τους ρουφούν μια μικρή σταγόνα από νέκταρ και την μεταφέρουν στην κυψέλη. Εκεί, την ανταλλάσσουν πάρα πολλές φορές μαζί με άλλες μέλισσες και αφού προσθέσουν κάποιες ουσίες για τη σωστή διατήρησή του, την αποθηκεύουν στην κηρήθρα. Εκεί, αφού γεμίσουν κάθε κελί της κηρήθρας, βάζουν κερί για να διατηρηθεί το μέλι όσο πιο πολύ γίνεται, για τις κρύες μέρες του χειμώνα που θα ακολουθήσουν.

Οι εργάτριες ξέρουν να φτιάχνουν μέλι από όταν γεννιούνται; Όχι! Οι μέλισσες δεν έχουν ιδέα πώς να φτιάξουν μέλι όταν γεννιούνται. Πρέπει να το διδαχθούν από τις μεγαλύτερες μέλισσες. Διάφορες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι νεότερες μέλισσες μαθαίνουν παρατηρώντας τις πιο έμπειρες.

Τι περιέχει το μέλι; Το μέλι είναι η μοναδική φυσική τροφή που περιλαμβάνει όλες τις ουσίες που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της ζωής, συμπεριλαμβανομένου του νερού. Περιέχει γλυκόζη, φρουκτόζη, σακχαρόζη, νερό, βιταμίνες Α, Β, C, διάφορα ανόργανα άλατα και διάφορα ένζυμα. Επίσης περιέχει πινοσεμπρίνη, μια αντιοξειδωτική ουσία που βοηθά τις νοητικές λειτουργίες και προστατεύει τον εγκέφαλο. Ακόμη περιέχει και άλλες ουσίες που είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να προσδιοριστούν, που επιδρούν τόσο διεγερτικά, όσο και προφυλακτικά στον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι μια από τις πιο θρεπτικές ουσίες για τον άνθρωπο. Ακόμη και μέχρι τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το μέλι χρησιμοποιούταν για τις αντιβακτηριδιακές του ιδιότητες στη θεραπεία πληγών.

Πόσο θρεπτικό είναι το μέλι; Έχει υπολογιστεί ότι 30 γραμμάρια μελιού θα αρκούσαν σαν «καύσιμη ύλη» για να κάνει μια μέλισσα το γύρο του κόσμου.

Χαλάει το μέλι;

Το μέλι δεν χαλάει ποτέ. Οι αρχαιολόγοι βρήκαν μέλι στον τάφο του βασιλιά Τουταγχαμών στην Αίγυπτο, το οποίο αν και είχε ηλικία μεγαλύτερη από 3.000 ετών, δεν είχε χαλάσει και μπορούσε να φαγωθεί (απλώς ήταν λίγο ξηρό).

Τι είναι πιο γλυκό, η ζάχαρη ή το μέλι; Λόγω της υψηλή περιεκτικότητάς του σε φρουκτόζη, το μέλι είναι 25% πιο γλυκό από τη ζάχαρη.

Πόσο μέλι παράγει στη διάρκεια της ζωής της μια εργάτρια μέλισσα; Γύρω στο το 1/12 από ένα κουταλάκι του γλυκού.

Πόσα λουλούδια επισκέπτεται μια εργάτρια μέλισσα τη μέρα; Περισσότερα από 2.000 λουλούδια. Σε κάθε πτήση συλλογής επισκέπτεται 50 ως 100 λουλούδια προτού χρειαστεί να γυρίσει στην κυψέλη για να αφήσει το νέκταρ. Για να παραχθούν 30 γραμμάρια μελιού χρειάζονται 1.600 πτήσεις.

Πόσα λουλούδια πρέπει να επισκεφτούν οι μέλισσες για την παραγωγή ενός κιλού μελιού; Περίπου 4 εκατομμύρια!

Πόσο μακριά μπορεί να πετάξει μια μέλισσα; Έως και 8 χιλιόμετρα για να βρει τροφή, ωστόσο, η μέση απόσταση που πετά είναι λιγότερο από 1,5 χιλιόμετρο από την κυψέλη. Μια ισχυρή αποικία πετά συνολικά απόσταση από τη Γη στο φεγγάρι κάθε μέρα!

Πόσο ψηλά μπορεί να πετάξει μια μέλισσα; Μια μέλισσα δεν θα πετάξει ψηλότερα από το κάθε εμπόδιο που βρίσκει στο δρόμο της. Οι κηφήνες κατά το ζευγάρωμα μπορούν να πετάξουν μέχρι 30 μέτρα πάνω από το έδαφος για να βρουν τη βασίλισσα.

Πόσο γρήγορα μπορεί να πετάξει μια μέλισσα; Η τελική ταχύτητα μιας εργάτριας είναι περίπου 21-28 χλμ./ώρα όταν πετά για να βρει τροφή και περίπου 17 χλμ./ώρα κατά την επιστροφή της φορτωμένη με νέκταρ, γύρη, πρόπολη ή νερό.

Πόσο γρήγορα χτυπά τα φτερά της; Περίπου 200 φορές ανά δευτερόλεπτο.

Πως πλοηγείται μια μέλισσα; Χρησιμοποιεί τη θέση του ήλιου και το μαγνητικό πεδίο της Γης. Επίσης, τα μάτια της είναι ευαίσθητα στο πολωμένο φως που διαπερνά ακόμη και παχιά σύννεφα και έτσι είναι σε θέση να «δει» τον ήλιο ακόμη και σε κακές καιρικές συνθήκες.

Πως επικοινωνούν οι μέλισσες; Με μυρωδιές και χορεύοντας.

Τι είναι οι χοροί των μελισσών;

Αφού η μέλισσα ρουφήξει το νέκταρ από έναν ανθό, επιστρέφει στην κυψέλη και ξεκινάει να χορεύει περιγράφοντας στις υπόλοιπες μέλισσες τη διαδρομή που ακολούθησε για να φτάσει στο φυτό. Επίσης, τους δίνει να δοκιμάσουν νέκταρ ή γύρη από το φυτό και αυτές αναγνωρίζουν ποιο είναι και κατευθύνονται αμέσως σ΄ αυτό! Τις ‘φιγούρες’ του χορού μέσα στην σκοτεινή κυψέλη, οι άλλες μέλισσες τις αντιλαμβάνονται με την αφή, καθώς ακολουθούν τη μέλισσα στο χορό της, ενώ τους ήχους που συνοδεύουν τις κινήσεις, τις αντιλαμβάνονται ως δονήσεις πάνω στην κηρήθρα.

Ποιοι είναι οι κυριότεροι χοροί; Ο κυκλικός, και ο μικτός χορός ή της παλλόμενης κοιλιάς.

Ο κυκλικός χορός δεν δίνει πληροφορίες για την ακριβή θέση της πηγής τροφής και χρησιμοποιείται όταν η τροφή βρίσκεται σε μικρή απόσταση και σε ακτίνα μικρότερη των 15 μέτρων από τη φωλιά .
Ο μικτός χορός ή χορός της παλλόμενης κοιλιάς δίνει περισσότερες πληροφορίες για τη θέση που βρίσκεται η τροφή και εκτελείται όταν η απόσταση της τροφής είναι μεγαλύτερη των 100 μέτρων. Οι πληροφορίες που δίνονται είναι η απόσταση της τροφής από την φωλιά, η κατεύθυνση της τοποθεσίας σε σχέση με τη θέση του ήλιου, αλλά και η ποιότητα της τροφής.

Άλλοι χοροί μικρότερης σημασίας που εκτελούνται από τις μέλισσες είναι ο χορός του συναγερμού, ο χορός της καθαριότητας, ο χορός της χαράς και ο χορός του μασάζ!

Πότε τσιμπά μια μέλισσα;

Μόνο σε δύο περιπτώσεις: για να προστατεύσει τη φωλιά της και όταν φοβηθεί. Δεν τσιμπούν όλες οι μέλισσες της κυψέλης, αλλά μόνον οι «μέλισσες φρουροί». Είναι συνήθως μέλισσες που βρίσκονται προς το τέλος της ζωής τους και θυσιάζονται για να σώσουν την φωλιά από τον εισβολέα. Μια μέλισσα που βρίσκεται εκτός κυψέλης, αν αισθανθεί απειλή, απλά θα προσπαθήσει να φύγει γρήγορα και μακριά. Αν όμως την πιάσετε ή π.χ. φυλακιστεί μέσα στα ρούχα σας, τότε θα σας κεντρίσει αμυνόμενη.

Όταν μια μέλισσα τσιμπά, απελευθερώνει μια μυρωδιά αποκαλούμενη φερομόνη συναγερμού για να προειδοποιήσει και τις άλλες μέλισσες της κυψέλης για τον κίνδυνο. Η φερομόνη συναγερμού (έχει μυρωδιά μπανάνας) προσελκύει και άλλες μέλισσες οι οποίες έρχονται πάντα προς υπεράσπιση της κυψέλης τους. Ή μυρωδιά αυτή παραμένει στα ρούχα μας, έτσι όταν μας τσιμπήσει μέλισσα πάνω από το πουκάμισο, ή φανελάκι κλπ, θα πρέπει να ξεπλύνουμε με λίγο νερό το μέρος, για να σβήσουμε το ίχνος διότι διαφορετικά κινδυνεύουμε να μας τσιμπήσουν στο ίδιο σημείο του σώματος μας και άλλες μέλισσες.

Γιατί μια μέλισσα πεθαίνει όταν μας τσιμπήσει;

Το κεντρί συνδέεται με έναν αδένα που περιέχει δηλητήριο μέσα στην κοιλιά της μέλισσας, οπότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όπλο και να προκαλέσει ένα επίπονο τσίμπημα. Το κεντρί των θηλυκών μελισσών έχει «αγκάθια» και αν μπει στο δέρμα του θύματός της, σκαλώνει και δεν μπορεί να το τραβήξει πάλι έξω! Όταν η μέλισσα προσπαθήσει να φύγει μετά από το τσίμπημα, το κεντρί αποχωρίζεται από την κοιλιά της μαζί με τον αδένα που έχει το δηλητήριο και ένα μέρος του πεπτικού της συστήματος! Τα νεύρα του δηλητηριώδους αδένα συνεχίζουν να ρίχνουν δηλητήριο για 30 δευτερόλεπτα από τη στιγμή που θα έχει φύγει η μέλισσα.

Ποια προϊόντα παίρνουμε από τις μέλισσες; Το μέλι, τον βασιλικό πολτό, την πρόπολη, την γύρη, το κερί και το δηλητήριο τους που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φάρμακο.

Ποια ήταν η Μέλισσα στην Ελληνική Μυθολογία; Όταν η Ρέα γέννησε τον Δία στο Δικταίο Άντρο, οι νύμφες Αμάλθεια και Μέλισσα, κόρες του Βασιλιά της Κρήτης Μελισσέα, τάιζαν τον Δία με γάλα και μέλι. Η Μέλισσα ανέθρεψε τον Δία με ιδιαίτερη φροντίδα και ταΐζοντας τον μέλι ώστε να μεγαλώσει γρηγορότερα και να διεκδικήσει τη θέση του ανάμεσα στους Θεούς. Ο Δίας αγάπησε το μέλι και μάλιστα ένα από τα ονόματά του είναι «Μελιττεύς» προς τιμήν της τροφού του Μέλισσας. Όταν ο Κρόνος αντιλήφθηκε τον ρόλο της Μέλισσας στην διάσωση του Δία, εξοργίστηκε και την μεταμόρφωσε σε σκουλήκι. Ο Δίας την λυπήθηκε και την μεταμόρφωσε σε βασίλισσα μέλισσα.

Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στη μέλισσα και τη σφήκα;

Η σφήκα έχει ελάχιστο τρίχωμα και είναι πολύ έντονα χρωματισμένη. Μοιάζει πάνοπλη συγκριτικά με τη μέλισσα και είναι κυνηγός άλλων εντόμων, μεταξύ αυτών και της μέλισσας. Η σφήκα, σε αντίθεση με την μέλισσα, επιβιώνει μετά από ένα τσίμπημα. Είναι φυτοφάγο και σαρκοφάγο έντομο: Καταστρέφει φρούτα στα δένδρα (σταφύλια, μήλα) και τραυματίζει τους βλαστούς. Τρέφεται με ζωικές ύλες (κρέας, ψάρια), θανατώνει τις μέλισσες στις κυψέλες, αλλά και πολλά επιζήμια έντομα. Οι σφήκες κάνουν κι αυτές κοινωνίες αλλά κατά πολύ μικρότερες από τις μέλισσες. Οι φωλιές τους έχουν εξάγωνα κελιά αλλά είναι γκρίζες και θυμίζουν χαρτόνι.

Τι χρειάζονται οι σφήκες; Οι σφήκες είναι ιδιαίτερα σημαντικές στην εξισορρόπηση των ειδών στη φύση. Σχεδόν για κάθε είδος εντόμων παρασίτων, αντιστοιχεί ένα είδος σφηκών, που είναι αρπακτικό ή παράσιτο επάνω σε αυτό. Οι σφήκες αποτελούν επίσης ένα σημαντικό μέρος της τροφικής αλυσίδας.

Βιντεάκια

Η μέλισσα γεννιέται