ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΑΚΟΜΑ...
Προσπαθήστε να περιορίσετε την όποια κριτική απέναντι στις ιδέες και προτάσεις των παιδιών και να τις αντιμετωπίσετε με ενθουσιασμό και ανοιχτομυαλιά. Ακόμη και αν κάτι σας φανεί αδύνατο ή ακόμη και εξαιρετικά ανόητο ή βλακώδες, αναλογιστείτε το εξής: Πώς θα αντιμετώπιζε ένας «μεγάλος» πριν από 100 χρόνια ένα παιδί αν του περιέγραφε κάποιες από τις τεχνολογίες που αναφέρονται παρακάτω; Ε, προσπαθήστε λοιπόν να μην είστε αυτός ο «μεγάλος».
Όταν δίνετε οδηγίες (π.χ. για τις κατασκευές) δεν χρειάζεται να είστε ευλαβικά ακριβείς (σχετικά με τις διαστάσεις, κατασκευαστικές λεπτομέρειες, κλπ.). Λίγη ασάφεια δεν βλάπτει. Αφήστε τα παιδιά να πειραματιστούν και να ανακαλύψουν μόνα τους τι δουλεύει και τι όχι. Είναι επίσης σημαντικό, αν κάποια στιγμή κάνουν κάποιο λάθος να μην προσφέρετε έτοιμη τη λύση, αλλά να τους (από)δείξετε πως το λάθος αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα απαραίτητο βήμα προς την τελική επιτυχία. Αν κάποια στιγμή δεν μπορούν να σκεφτούν κάποια ιδέα ή αποτύχουν να φτιάξουν μια κατασκευή, εξηγήστε ότι αυτό είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δημιουργικής διαδικασίας και ενθαρρύνετέ τα να κάνουν ένα διάλειμμα κάνοντας κάτι που τους αρέσει (μια βόλτα, να ακούσουν μουσική, να δουν μια ταινία, να διαβάσουν ένα βιβλίο ή ένα κόμικ) και αργότερα να προσπαθήσουν ξανά. Ο Νεύτωνας (στο κεφάλι του οποίου δεν έπεσε ποτέ κανένα μήλο) χρειάστηκε δυο δεκαετίες για να αναπτύξει τη θεωρία του και όταν μια κυρία τον ρώτησε πως κατάφερε να κάνει αυτή τη σημαντική ανακάλυψη, αυτός της απάντησε «με το να σκέφτομαι αδιάκοπα σχετικά με αυτήν». O βρετανός εφευρέτης Sir James Dyson χρειάστηκε 5 χρόνια και 5.127 πρωτότυπα για να καταφέρει να κατασκευάσει μια ηλεκτρική σκούπα χωρίς σακούλα, η αναρρόφηση της οποίας να μην μειώνεται όσο μαζεύει σκόνη (και έγινε τελικά δισεκατομμυριούχος).
Επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι δημιουργικές προτροπές μπορούν να επηρεάσουν την καινοτομία και την αξία των ιδεών που παράγονται. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε στα παιδιά φράσεις όπως «να είστε δημιουργικοί», «δοκιμάστε κάτι που δεν έχετε ξαναδοκιμάσει», «σκεφτείτε ιδέες που κανείς άλλος δεν θα σκεφτόταν», «δημιουργείστε όσες περισσότερες διαφορετικές ιδέες μπορείτε», «κάντε το να μοιάζει με κάτι που κανείς άλλος δεν θα έφτιαχνε».
Να θυμάστε επίσης ότι η δημιουργικότητα απαιτεί πολύ χρόνο και προσπάθεια. Συνήθως, επειδή κανείς βλέπει μόνο το τελικό αποτέλεσμα μιας μακράς πορείας (με πολλές αποτυχίες και κόπο) προς την επιτυχία, αποκτά την εντύπωση ότι η δημιουργικότητα είναι στιγμιαία και «αυτοφυής». Υπάρχει μια ωραία σχετική ιστορία με τον Πάμπλο Πικάσο, ο οποίος στη ζωή του δημιούργησε περισσότερα από 50.000 έργα τέχνης. Κάποια φορά λοιπόν που ο Πικάσο καθόταν σε ένα καφέ του Παρισιού, τον πλησίασε ένας θαυμαστής και του ζήτησε να του φτιάξει ένα σκίτσο πάνω σε μια χαρτοπετσέτα. Ο Πικάσο, πολύ ευγενικά, δέχτηκε και μέσα σε δυο λεπτά σκιτσάρισε κάτι. Τη στιγμή όμως που επέστρεφε τη χαρτοπετσέτα ζήτησε ένα εξαιρετικά μεγάλο χρηματικό ποσό για το έργο του. Τότε, ο θαυμαστής τον ρώτησε σοκαρισμένος: «Καλά, γιατί μου ζητάς τόσα πολλά λεφτά; Σου πήρε μόνο ένα λεπτό για να το σχεδιάσεις!» «Όχι», απάντησε ο Πικάσο, «μου πήρε 40 χρόνια!»
Τέλος, δημιουργικότητα και διασκέδαση πάνε χέρι-χέρι. Υπάρχουν πολλά επιστημονικά δεδομένα που αποδεικνύουν ότι, όταν οι άνθρωποι είναι σε καλή διάθεση τείνουν να σκέφτονται με περισσότερο αποκλίνοντα τρόπο και να εξετάζουν ένα ευρύτερο φάσμα εναλλακτικών λύσεων (είναι δηλαδή πιο ανοιχτόμυαλοι). Το 1915, όταν ο Αϊνστάιν ήταν 36 χρονών και ζούσε στο Βερολίνο δουλεύοντας πάνω στη θεωρία της σχετικότητας, έστειλε ένα γράμμα στον 11χρονο γιο του Χανς Αλμπερτ, το οποίο αναφέρει ανάμεσα σε άλλα: «Είμαι πολύ χαρούμενος που σου αρέσει το πιάνο. Κατά τη γνώμη μου, αυτό και η ξυλουργική είναι οι καλύτερες ασχολίες για την ηλικία σου, καλύτερες ακόμη και από το σχολείο. (…) Στο πιάνο, να παίζεις κυρίως πράγματα που σου αρέσουν, ακόμα και αν δεν σου τα έχει βάλει ο δάσκαλος. Αυτός είναι ο τρόπος για να μάθεις τα περισσότερα, όταν κάνεις κάτι με τόση ευχαρίστηση που δεν αντιλαμβάνεσαι ότι ο χρόνος περνάει. Μερικές φορές είμαι τόσο απορροφημένος στη δουλειά μου που ξεχνάω το μεσημεριανό γεύμα.»
Μια επιπλέον διευκρίνιση
Οι ερωτήσεις, ασκήσεις και παιχνίδια που προτείνονται έχουν ποικίλους βαθμούς πολυπλοκότητας και δυσκολίας. Ανάλογα με την ηλικία, τις γνώσεις και τα ενδιαφέροντα των παιδιών ενδέχεται κάποια να είναι πολύ εύκολα, εξαιρετικά δύσκολα ή ακόμη και ακατάλληλα. Επιλέξετε όποια και όσα εσείς νομίζετε – ή ακόμα καλύτερα, όποια θέλουν και αρέσουν στα παιδιά. Ακόμη, να έχετε στο μυαλό σας, ότι δεν είναι ούτε συνταγές ζαχαροπλαστικής, ούτε οδηγίες για την κατασκευή μαγικών φίλτρων. Μπορείτε να τους αλλάξετε τα φώτα ή και να τα χρησιμοποιήσετε απλώς ως έμπνευση και να τα αντικαταστήσετε με δικά σας.
Καλή διασκέδαση!